Podział majątku wspólnego po ustaniu małżeństwa

Zgodnie z art. 43 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym. Zasada ta obowiązuje z mocy prawa od chwili zawarcia małżeństwa, chyba że strony postanowiły inaczej, zawierając umowę majątkową małżeńską (intercyzę).

Art. 43 § 1 KRO: Oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym.

Jeżeli małżonkowie nie uregulowali odmiennie swoich stosunków majątkowych, przyjmuje się, że ich udziały w majątku wspólnym są równe. W praktyce oznacza to, że każdy z nich ma prawo do połowy majątku zgromadzonego w czasie trwania wspólności ustawowej.

Kiedy możliwe są nierówne udziały w majątku wspólnym?

Każdy z małżonków może wystąpić do sądu z wnioskiem o ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym. Aby taki wniosek był skuteczny, konieczne jest spełnienie dwóch przesłanek:

• istnienie tzw. ważnych powodów uzasadniających nierówne udziały, oraz
• różny stopień przyczynienia się małżonków do powstania majątku wspólnego.

Przesłanki te muszą wystąpić łącznie – brak jednej z nich wyklucza możliwość ustalenia nierównych udziałów.

Art. 567 § 1 KPC: W postępowaniu o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami sąd rozstrzyga także o żądaniu ustalenia nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym oraz o tym, jakie wydatki, nakłady i inne świadczenia z majątku wspólnego na rzecz majątku osobistego lub odwrotnie podlegają zwrotowi.

Jak skutecznie zgłosić żądanie ustalenia nierównych udziałów?

W trakcie postępowania o podział majątku wspólnego sąd rozpatrzy kwestię nierównych udziałów tylko wtedy, gdy strona zgłosi takie żądanie i je należycie uzasadni. W praktyce oznacza to, że należy:

1. Wnieść o ustalenie nierównych udziałów – np. wskazując, że udziały mają wynosić 80% dla wnioskodawcy i 20% dla uczestnika.
2. Wskazać ważne powody uzasadniające takie żądanie – np. rażące zaniedbania, trwonienie majątku, bierność zawodowa.
3. Wykazać różny stopień przyczynienia się małżonków do powstania majątku wspólnego – np. poprzez dowody na wyższe dochody, opiekę nad domem, inwestycje, spłatę kredytów itp.

Ważne powody a orzecznictwo sądowe

Kodeks rodzinny i opiekuńczy nie definiuje pojęcia „ważnych powodów”. Ich rozumienie kształtowane jest w praktyce orzeczniczej. Za ważne powody uznaje się m.in. rażące naruszenia obowiązków rodzinnych, nielojalność finansową, lekkomyślne rozporządzanie majątkiem wspólnym lub unikanie pracy zarobkowej.

Każdorazowo żądanie ustalenia nierównych udziałów powinno być poprzedzone dokładną analizą stanu faktycznego i dowodów, a także rozważeniem, czy spełnione są obie przesłanki ustawowe. W razie wątpliwości warto skonsultować się z profesjonalnym pełnomocnikiem – radczynią prawną lub adwokatem.

Podsumowanie

Wniosek o ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym ma sens tylko wtedy, gdy istnieją zarówno ważne powody, jak i rzeczywista różnica w stopniu przyczynienia się do jego powstania. W przeciwnym razie sąd podtrzyma zasadę równych udziałów wynikającą z art. 43 § 1 KRO.

W kolejnym wpisie wyjaśniamy, jakie sytuacje sąd może uznać za „ważne powody” uzasadniające odejście od zasady równości udziałów. Zobacz część II cyklu.

Pomoc prawna przy podziale majątku

Kancelaria Brodniccy prowadzi sprawy o podział majątku wspólnego po rozwodzie, w tym o ustalenie nierównych udziałów. Oferujemy kompleksową analizę sytuacji majątkowej i reprezentację przed sądem.