Wyrok idealny przeciwko Bankowi BPH – SO Olsztyn odrzuca retroaktywność potrącenia i obciąża bank kosztami
Sąd Okręgowy w Olsztynie w wyroku sygn. IC 581/24 z 2 grudnia 2025 r. stwierdził nieważność umowy kredytu zawartej z Bankiem BPH S.A.. Sąd odmówił zastosowania retroaktywności potrącenia. W konsekwencji potwierdził pełne prawo kredytobiorców do odsetek ustawowych za cały okres opóźnienia oraz obciążył bank całością kosztów procesu. To rozstrzygnięcie stanowi przykład modelowej wykładni art. 498–499 k.c., zgodnej ze standardem ochrony konsumenta wynikającym z dyrektywy 93/13. Dodatkowo wskazuje kierunek interpretacyjny, który powinien utrwalić się w praktyce orzeczniczej.
Najważniejsze ustalenia Sądu – dlaczego ten wyrok jest „modelowy”?
- Umowa kredytu frankowego została uznana za nieważną z uwagi na klauzule abuzywne.
- Sąd odmówił zastosowania retroaktywnego skutku potrącenia.
- Kredytobiorcom przyznano pełne odsetki ustawowe za opóźnienie aż do dnia skutecznego potrącenia.
- Sąd potwierdził, że w KPC nie istnieje obowiązek cofnięcia powództwa po złożeniu potrącenia.
- Bank BPH został uznany za stronę przegrywającą w całości i obciążony wszystkimi kosztami procesu.
Ponadto zestaw tych ustaleń obrazuje sposób, w jaki sąd ocenia działania banku w podobnych sporach.
Dlaczego nie ma retroaktywności potrącenia?
Sąd wyraźnie podkreślił, że potrącenie może wywołać skutek wsteczny wyłącznie wtedy, gdy obie wierzytelności realnie istnieją i są skonkretyzowane. W sprawach frankowych warunek ten co do zasady nie jest spełniony. Banki przez cały czas trwania relacji utrzymują ważność umowy, czyli w istocie zaprzeczają istnieniu jakiegokolwiek własnego roszczenia.
Jednocześnie zwlekają z wyliczeniem kwoty, którą same mogłyby przedstawiać do potrącenia. Co więcej, praktyka ta utrudnia jakiekolwiek wcześniejsze rozliczenie. Często kierują wezwania obejmujące „cały kapitał”. Ponadto, zgodnie z linią TSUE, takie żądania pozostają nieskuteczne i niewymagalne.
W takich okolicznościach nie ma podstaw, by mówić o retroaktywności potrącenia. Skoro bank do chwili złożenia skutecznego oświadczenia utrzymuje, że nic nie jest winien, to pozostaje w opóźnieniu. W rezultacie kredytobiorcy zachowują pełne prawo do odsetek ustawowych za cały okres zwłoki.
Odsetki należą się za cały okres opóźnienia
Sąd wskazał jednoznacznie, że potrącenie nie eliminuje odpowiedzialności banku za opóźnienie za okres poprzedzający jego skuteczne dokonanie. Gdyby przyjąć koncepcję prezentowaną przez banki, przedsiębiorca mógłby przez lata unikać rozliczenia. Przede wszystkim taki sposób interpretacji prowadziłby do nieuzasadnionego ograniczenia odpowiedzialności za zwłokę. W rezultacie, po powołaniu się na potrącenie, uwolniłby się od obowiązku zapłaty odsetek. Taki rezultat byłby sprzeczny z:
• funkcją odsetek ustawowych (rekompensacyjną i dyscyplinującą),
• zasadą skuteczności ochrony konsumenta,
• utrwalonym kierunkiem wykładni prezentowanym przez TSUE.
Koszty procesu – bank przegrywa w całości
Sąd oddalił część żądania odpowiadającą wypłaconemu kapitałowi, jednak pełne koszty procesu obciążyły Bank BPH. Wynika to z jednoznacznej oceny, że pozew był zarówno konieczny, jak i uzasadniony już w chwili jego wniesienia.
Bank nie dokonał żadnego rozliczenia przedprocesowego. Dodatkowo nie złożył własnego oświadczenia o potrąceniu.
W efekcie ocena kosztowa musiała uwzględniać rzeczywisty przebieg sporu.
Sąd podkreślił również, że brak cofnięcia powództwa nie może być traktowany jako okoliczność obciążająca konsumenta, ponieważ Kodeks postępowania cywilnego nie przewiduje takiego obowiązku.
Znaczenie wyroku w praktyce frankowej
Wyrok SO Olsztyn jest przykładem orzeczenia, które w sposób przejrzysty i konsekwentny chroni konsumenta. Co istotne, Sąd odrzucił koncepcje retroaktywności potrącenia, potwierdził prawo do odsetek i prawidłowo ocenił rozkład kosztów procesu. Jednocześnie wyrok porządkuje sposób rozumienia art. 498–499 k.c. W praktyce orzeczniczej stanowi to sygnał dla kredytobiorców zmęczonych niejednolitością rozstrzygnięć. Równocześnie pokazuje, że prawidłowa ocena potrącenia może stabilizować kierunek orzeczniczy.
Komentarz Kancelarii
Kancelaria od dawna wskazuje, że potrącenie w sprawach frankowych nie może prowadzić do odebrania konsumentowi prawa do odsetek, a retroaktywność z art. 499 k.c. nie może być interpretowana w sposób premiujący wieloletnią bierność banku. Zwracana jest również uwaga, że KPC nie nakłada na powoda obowiązku cofnięcia pozwu po złożeniu oświadczenia o potrąceniu.
W wielu postępowaniach stanowisko to nie spotyka się jeszcze z pełnym zrozumieniem. Część sądów wciąż ogranicza odsetki lub obciąża kredytobiorców kosztami. W konsekwencji sytuacja pozostaje niejednolita. W efekcie bank – jako profesjonalista – nie ponosi żadnych negatywnych skutków własnej bierności przedprocesowej.
