WIBOR przed Trybunałem Sprawiedliwości UE – cztery pytania z polskich sądów
W polskim orzecznictwie rozpoczął się nowy etap sporów dotyczących kredytów złotowych opartych o wskaźnik WIBOR. Cztery sądy – z Częstochowy, Warszawy, Warszawy-Pragi i Krakowa – zwróciły się do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) z pytaniami prejudycjalnymi dotyczącymi zgodności mechanizmu WIBOR z prawem Unii Europejskiej i zasadami ochrony konsumenta.
Znaczenie pytań prejudycjalnych w sprawach o WIBOR
Odpowiedź Trybunału może przesądzić o przyszłości sporów dotyczących kredytów złotowych. Jeżeli TSUE uzna, że sposób tworzenia lub stosowania wskaźnika WIBOR narusza przepisy dyrektywy 93/13/EWG, skutki dla sektora bankowego mogą być daleko idące: unieważnianie umów, zwrot nadpłat oraz konieczność zmiany dotychczasowego modelu oprocentowania kredytów. Dla konsumentów byłby to przełom porównywalny z tzw. „sprawami frankowymi”.
Częstochowa – pytanie o przejrzystość mechanizmu ustalania stopy (C-471/24)
W sprawie prowadzonej przed Sądem Okręgowym w Częstochowie (sygn. I C 1226/23) sformułowano pytanie, czy odwołanie się w umowie kredytu do wskaźnika WIBOR może stanowić nieuczciwy warunek umowny w rozumieniu dyrektywy 93/13/EWG, jeżeli kredytobiorca nie otrzymał wystarczających informacji o sposobie jego tworzenia i o tym, jak wpływa on na koszt kredytu. Rozprawa przed TSUE odbyła się w czerwcu 2025 r., a opinia Rzecznika Generalnego została przedstawiona 11 września 2025 r. Orzeczenia należy spodziewać się w pierwszych miesiącach 2026 r.
Warszawa-Praga – kwestia równowagi stron umowy
Sąd Okręgowy Warszawa-Praga (sygn. II C 1440/24) zwrócił uwagę na możliwe naruszenie zasady przejrzystości oraz równowagi kontraktowej. W ocenie sądu, konsument mógł nie mieć świadomości, że podstawowy element oprocentowania jest kształtowany przez instytucje bankowe, czyli podmiot będący drugą stroną umowy. Brak wiedzy o sposobie ustalania wskaźnika mógł prowadzić do naruszenia standardów unijnej ochrony konsumentów.
Kraków – pytanie o granice ryzyka kredytobiorcy
W sprawie zainicjowanej przed Sądem Okręgowym w Krakowie (sygn. VIII C 5360/25) sąd wskazał, że w obowiązującym systemie brak jest rzeczywistych ograniczeń dotyczących poziomu oprocentowania kredytów opartych o WIBOR. Połączenie zmiennego wskaźnika z marżą banku może prowadzić do nieprzewidywalnego wzrostu kosztu kredytu, bez ustawowego limitu ryzyka po stronie konsumenta. Pytanie zmierza do ustalenia, czy taka konstrukcja pozostaje w zgodzie z zasadą przejrzystości i proporcjonalności prawa UE.
Warszawa – ocena umów sprzed reformy BMR (C-630/25)
Sąd Okręgowy w Warszawie (sygn. XXVIII C 22943/22) skierował pytania dotyczące kredytu zawartego przed 2018 r., a zatem z okresu, gdy wskaźnik WIBOR był tworzony przez ACI Polska, bez formalnego nadzoru i bez pełnej przejrzystości metodologicznej. Sąd zapytał, czy stosowanie takiego wskaźnika w umowach kredytowych było dopuszczalne w świetle przepisów unijnych. Jeżeli TSUE uzna, że brak nadzoru nad wskaźnikiem naruszał prawo UE, skutkiem może być możliwość kwestionowania kredytów zawartych przed wejściem w życie rozporządzenia BMR.
Wspólny problem – brak dostatecznej przejrzystości
Pomimo różnic w zakresie przedstawionych pytań, wszystkie postępowania łączy motyw niedostatecznej przejrzystości mechanizmu WIBOR. Wskaźnik, który decyduje o koszcie kredytu, jest tworzony na podstawie danych pochodzących z rynku międzybankowego, a dla przeciętnego konsumenta pozostaje elementem trudnym do weryfikacji. Ocena TSUE w tym zakresie może przesądzić, czy dotychczasowa praktyka banków spełniała wymogi rzetelności i transparentności wynikające z prawa Unii Europejskiej.
Oczekiwanie na rozstrzygnięcie Trybunału
Orzeczenie w sprawie C-471/24 z Częstochowy – pierwsze z pakietu postępowań dotyczących WIBOR-u – ma zostać wydane na początku 2026 r. Jego treść wyznaczy kierunek interpretacji pozostałych spraw i może stanowić punkt odniesienia dla orzecznictwa krajowego. W przypadku potwierdzenia niezgodności mechanizmu WIBOR z prawem UE, skutki mogą obejmować unieważnianie umów kredytowych, obniżenie zobowiązań kredytobiorców oraz znaczące konsekwencje finansowe po stronie banków.
Analiza umowy kredytowej a ryzyko związane z WIBOR-em
Wskaźnik WIBOR i sposób jego wprowadzenia do umów kredytowych stały się przedmiotem poważnych wątpliwości prawnych. W takiej sytuacji uzasadnione jest dokonanie analizy postanowień umowy pod kątem ich zgodności z prawem UE i zasadą przejrzystości. Kancelaria Brodniccy prowadzi sprawy dotyczące kredytów złotowych i reprezentuje klientów w postępowaniach przeciwko bankom, których umowy oparte są na wskaźniku WIBOR.
