Tło orzeczenia TSUE i jego znaczenie dla frankowiczów

Orzeczenia TSUE od lat stanowią dla sądów krajowych kluczowy punkt odniesienia w sprawach dotyczących kredytów denominowanych i indeksowanych. Przełomowy wyrok w sprawie C-260/19 (Dziubak przeciwko Raiffeisen) uruchomił falę postępowań przeciwko bankom. 8 września 2022 r. Trybunał rozpatrzył kolejne pytania prejudycjalne – tym razem dotyczące umów mBanku oraz Deutsche Bank Polska.

Pytania skierował Sąd Okręgowy w Warszawie, prosząc o doprecyzowanie kwestii, które od lat budziły poważne wątpliwości w praktyce orzeczniczej.

Pełna treść orzeczenia TSUE (C-80/21, C-81/21, C-82/21):

Curia.europa.eu – Wyrok TSUE z 8.09.2022 r.

Jakie zagadnienia trafiły do TSUE?

Trybunał miał odpowiedzieć na trzy zasadnicze pytania dotyczące stosowania nieuczciwych postanowień umownych:

• czy możliwe jest „wycięcie” jedynie części klauzuli abuzywnej przy pozostawieniu reszty postanowienia w mocy,
• czy sąd krajowy może zastąpić usunięty nieuczciwy warunek przepisem prawa krajowego, aby zachować ważność umowy,
• od kiedy zaczyna biec termin przedawnienia roszczeń konsumenta dotyczących nieważnej umowy kredytu.

Odpowiedzi TSUE

Trybunał jednoznacznie potwierdził prounijną wykładnię ochrony konsumenta, formułując trzy zasady:

1. Całkowite usunięcie klauzuli abuzywnej
   Jeżeli postanowienie jest nieuczciwe – musi zostać wyeliminowane w całości. Niedopuszczalne jest usuwanie jedynie fragmentu klauzuli lub „naprawianie” jej treści przez sąd.
2. Brak możliwości zastępowania nieuczciwego warunku przepisem krajowym
   Po usunięciu klauzuli abuzywnej sąd nie może wypełniać powstałej luki przepisami prawa krajowego (poza wyjątkową sytuacją, w której unieważnienie całej umowy byłoby dla konsumenta rażąco niekorzystne).
3. Moment rozpoczęcia biegu przedawnienia
   Termin przedawnienia roszczeń konsumenta rozpoczyna się dopiero wtedy, gdy uzyska on realną wiedzę o skutkach prawnych nieważności umowy – nie w dniu jej podpisania ani w dniu pierwszej spłaty.

Znaczenie orzeczenia TSUE z 8 września 2022 r.

Wyrok TSUE w sprawach C-80/21, C-81/21 i C-82/21 potwierdza korzystną dla konsumentów praktykę stosowaną już w dużej części polskich sądów. Oznacza to, że:

• bank nie może żądać wykonywania umowy, jeżeli zawiera ona nieuczciwe postanowienia,
• sąd nie może „ratować” wadliwej umowy przez zastępowanie wykreślonych klauzul nowymi zapisami,
• kredytobiorca zachowuje prawo do dochodzenia roszczeń nawet wtedy, gdy wiedzę o nieważności umowy uzyskał stosunkowo niedawno.

W praktyce orzeczenie to wzmacnia pozycję procesową konsumentów i stabilizuje linię orzeczniczą w całej Unii Europejskiej w zakresie stosowania dyrektywy 93/13.

Spory dotyczące umów BPH / GE Money:
więcej o mechanizmach stosowanych w historycznych umowach GE Money Bank znajdziesz tutaj:
Umowy GE Money – analiza i orzecznictwo.

Co dalej dla frankowiczów?

Orzeczenie TSUE z 8.09.2022 r. potwierdza, że sądy krajowe mają obowiązek eliminować z umów wszystkie postanowienia abuzywne – w sposób pełny, a nie jedynie częściowy. Kredytobiorcy, którzy do tej pory obawiali się zarzutu przedawnienia, otrzymali jednoznaczny sygnał, że ich roszczenia są nadal aktualne, jeżeli dopiero niedawno dowiedzieli się o skutkach nieważności umowy.

Dla wielu osób może to być moment, aby ponownie ocenić swoją sytuację i rozważyć dochodzenie roszczeń wobec banku.

Podsumowanie

TSUE jednoznacznie potwierdził, że nieuczciwe postanowienia umowne muszą zostać usunięte w całości, a sąd krajowy nie może ich zastępować innymi zapisami. W efekcie wiele umów frankowych, zwłaszcza tych opartych na konstrukcjach dawnego GE Money oraz BPH, nie ma możliwości dalszego funkcjonowania i powinno zostać uznanych za nieważne.

Wyrok ten wzmacnia spójność orzecznictwa i zwiększa bezpieczeństwo prawne tysięcy kredytobiorców.