Nowa ustawa o kredycie konsumenckim – analiza i uzasadnienie zmian

Projekt ustawy o kredycie konsumenckim to odpowiedź na konieczność wdrożenia kluczowych dyrektyw UE oraz podniesienie standardów ochrony konsumentów na rynku finansowym.
Główne cele nowych przepisów to zwiększenie przejrzystości, bezpieczeństwa i dostosowanie prawa do realiów cyfrowych.

Potrzeba i cel nowej regulacji

Nowa ustawa wdraża Dyrektywę 2023/2225 (regulującą umowy o kredyt konsumencki) oraz Dyrektywę 2023/2673 (dotyczącą usług finansowych zawieranych na odległość).
Celem jest podniesienie ochrony konsumenta, ujednolicenie zasad w UE i poprawa przejrzystości.
Dotychczasowa praktyka pokazała, że konsumenci mieli trudności z uzyskaniem jasnych informacji o kosztach kredytu, odstąpieniem od umowy czy zrozumieniem zawiłych ofert bankowych.

Zmiany mają wyeliminować te problemy, zapewniając wyższy standard ochrony konsumenta i wyrównując pozycję stron w relacji z instytucjami finansowymi.

Kluczowe zmiany wobec poprzedniej ustawy

Nowa ustawa wprowadza pełną harmonizację prawa – wszystkie kraje UE mają zapewnić identyczny poziom ochrony dla konsumentów.

• Zakres ochrony obejmuje także umowy na kwoty poniżej 200 EUR.
• Pod ustawę podlegają również leasingi i najmy z opcją wykupu oraz tzw. „szybkie” kredyty spłacane w ciągu 3 miesięcy.
• Chronione są kredyty zawierane przez internet lub telefon.
• Zakazano udzielania „niezamówionych kredytów” bez zgody klienta.
• Reklamy kredytów nie mogą sugerować poprawy sytuacji materialnej ani zastępowania oszczędzania.

Nowe obowiązki i standardy informacyjne

Kredytodawcy muszą jasno i wyodrębnione przekazywać kluczowe informacje już na początku dokumentu. Najważniejsze dane – RRSO, całkowite koszty, wysokość rat i zasady spłaty – mają być czytelne od razu.

• Konsument zyskuje minimum 3 dni na przeanalizowanie oferty kredytowej.
• Wprowadzono obowiązek bezpłatnego poradnictwa zadłużeniowego.
• Lepsze zabezpieczenia dla usług finansowych online – widoczny przycisk odstąpienia.
• Zakaz sprzedaży wiązanej, z wyjątkami ustawowymi.
• Zakaz dyskryminacji ze względu na płeć, wiek czy niepełnosprawność.

Nowe definicje i korzyści dla konsumenta

Ustawa precyzyjnie definiuje pojęcia takie jak przedterminowa spłata, sprzedaż wiązana, usługi dodatkowe czy kredyt zawierany na odległość.

• Zniesiono limit kwoty objętej ochroną.
• Konsument zyskuje swobodę wyboru ubezpieczenia.
• Wszystkie opłaty muszą być przekazywane w sposób jasny i zrozumiały.

Nowe standardy przekazywania informacji

Wprowadzono rewolucyjne zasady informowania konsumenta o warunkach kredytu:

• Kluczowe dane już na pierwszej stronie formularza.
• Obowiązek wyjaśnienia wskaźników referencyjnych (np. WIBOR).
• Oferta wiążąca przez minimum 3 dni robocze.
• Przypomnienie o prawie do odstąpienia – do 7 dni po zawarciu umowy.
• Najważniejsze informacje muszą być przekazane ustnie przy rozmowie telefonicznej.
• Pełna ochrona także dla kredytów w rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym.

Brak przekazania wymaganych informacji grozi sankcjami dla kredytodawcy, w tym możliwością uznania kredytu za nieodpłatny.

Prawo do odstąpienia od umowy o kredyt konsumencki

• 14 dni na odstąpienie bez podania przyczyny.
• Termin może się wydłużyć do 12 miesięcy i 14 dni.
• Brak informacji o prawie odstąpienia = brak rozpoczęcia biegu terminu.
• Odstąpienie od kredytu powiązanego z towarem do czasu zwrotu towaru.
• Rozwiązanie umów dodatkowych automatycznie.
• Wystarczy oświadczenie wysłane listem lub mailem.
• Konsument nie ponosi kosztów poza odsetkami i opłatami administracyjnymi.

Przedterminowa spłata i rozliczenia

Konsument ma prawo do wcześniejszej spłaty kredytu. Kredytodawca musi w ciągu 14 dni zwrócić proporcjonalną część kosztów. Rekompensata dopuszczalna tylko w jasno opisanych przypadkach.

Skutki dla instytucji finansowych

Banki i firmy pożyczkowe muszą rzetelnie realizować obowiązki informacyjne. Brak danych = wydłużenie prawa do odstąpienia i rozwiązanie umów dodatkowych.

Odpowiedzialność kredytodawcy ograniczona do świadczeń pieniężnych – przyspieszy rozliczenia z klientem.

Skutki prawne odstąpienia od umowy i usług powiązanych

Odstąpienie od umowy kredytowej powoduje automatyczne rozwiązanie wszystkich umów dodatkowych (np. ubezpieczeń). Możliwe też odstąpienie tylko od jednej, jeśli zawarta osobno.

Nowe obowiązki proceduralne i praktyka rynkowa

• Łatwe odstąpienie – online, mailowo lub pocztą.
• Możliwość rozwiązania każdej umowy osobno, jeśli przepisy pozwalają.
• Każde odstąpienie = obowiązek rozliczenia stron.

Rewolucja w komunikacji z konsumentem

Konsument ma mieć kontakt z prawdziwą osobą, a nie tylko botem. Instytucje muszą dokumentować przekazywanie informacji i unikać dark patterns.
Naruszenia mogą skutkować sankcjami – w tym uznaniem kredytu za darmowy.

Podsumowanie – konsekwencje dla rynku i konsumentów

Ustawa dostosowuje rynek do cyfrowej rzeczywistości i wzmacnia pozycję konsumenta.

• Większa swoboda i bezpieczeństwo w podejmowaniu decyzji kredytowych.
• Prawo do pełnych informacji przed podpisaniem umowy.
• Skuteczna możliwość odstąpienia od każdej umowy – także online.
• Automatyczna ochrona w razie błędów po stronie przedsiębiorcy.

Źródła:
UOKiK