Przedawnienie roszczeń po nowelizacji – nowe terminy, badanie z urzędu i wpływ na kredyty
Nowelizacja Kodeksu cywilnego, która weszła w życie 9 lipca 2018 r., zmieniła zasady przedawnienia roszczeń: wprowadzono 6-letni termin ogólny, regułę końca roku, badanie przedawnienia wobec konsumenta z urzędu oraz wyjątki słusznościowe.
Najważniejsze zmiany – art. 118 k.c. i reguła końca roku
Przed nowelizacją ogólny termin przedawnienia wynosił 10 lat; obecnie wynosi 6 lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz związanych z działalnością gospodarczą nadal 3 lata.
Wprowadzono zasadę, że koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin jest krótszy niż 2 lata; praktycznie oznacza to, że bieg może ulec wydłużeniu do końca roku.
Przykład: termin zapłaty z faktury upływa 5 stycznia 2019 r. (3 lata); bieg rozpoczyna się 6 stycznia 2019 r., przedawnienie nastąpi 31 grudnia 2022 r., podczas gdy wcześniej byłoby to 6 stycznia 2022 r..
Odsetki i roszczenia stwierdzone orzeczeniem – skrócenie do 6 lat
Odsetki przedawniają się po 3 latach, przy zastosowaniu zasady końca roku, gdy termin rozpoczyna się po 1 stycznia 2019 r.; dla różnych terminów płatności należności i odsetek koniec może przypaść na 31 grudnia tego samego roku.
Roszczenia stwierdzone prawomocnym orzeczeniem (sądu powszechnego, polubownego), ugodą sądową albo ugodą przed mediatorem zatwierdzoną przez sąd – uległy skróceniu z 10 do 6 lat.
Badanie przedawnienia wobec konsumenta z urzędu – art. 117 § 21 k.c. i art. 1171 k.c.
Wprowadzono zasadę, że po upływie terminu przedawnienia nie można domagać się zaspokojenia roszczenia przeciwko konsumentowi; w sprawach przeciwko konsumentom sąd bada przedawnienie z urzędu.
Nowy art. 1171 k.c. pozwala w wyjątkowych przypadkach nie uwzględnić przedawnienia wobec konsumenta, przy uwzględnieniu zasad słuszności; sąd ocenia długość terminu ustawowego, czas spóźnienia i okoliczności opóźnienia po stronie wierzyciela oraz postawę dłużnika.
Zmodyfikowano także wymogi pozwu – art. 187 § 1 pkt 11 k.p.c. nakazuje wskazać datę wymagalności roszczenia w sprawach o zasądzenie świadczenia; w razie braku sąd wezwie do usunięcia braku formalnego.
Przepisy przejściowe – jak liczyć biegi rozpoczęte przed 9 lipca 2018 r.
Zasadą jest stosowanie nowych przepisów do roszczeń powstałych przed wejściem w życie nowelizacji i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych; przewidziano jednak wyjątki, aby nie wydłużać biegu w sposób niekorzystny.
Jeżeli nowy termin jest krótszy niż dotychczasowy, bieg liczy się od dnia wejścia w życie ustawy (bez wstecznego skracania); jeżeli przy zastosowaniu starych przepisów przedawnienie nastąpiłoby wcześniej, pierwszeństwo ma krótszy termin dotychczasowy.
Przykład: prawomocność wyroku od 5 stycznia 2010 r. – dotychczas 10 lat do 6 stycznia 2020 r.; nowe zasady końca roku prowadziłyby do 31 grudnia 2024 r., zatem stosuje się termin wcześniejszy i przedawnienie następuje 6 stycznia 2020 r..
Przykład: prawomocność wyroku od 5 stycznia 2018 r. – przy nowych przepisach termin wyniesie 6 lat i upłynie 31 grudnia 2024 r., co jest krócej niż 10 lat do 6 stycznia 2028 r.; zastosowanie mają przepisy nowe.
Preferencje dla konsumenta w przepisach przejściowych
Dla roszczeń przysługujących konsumentowi powstałych przed wejściem w życie nowelizacji i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych, których terminy określone są w art. 118 i art. 125 § 1 k.c., stosuje się brzmienie dotychczasowe; w praktyce może to oznaczać dłuższy czas na dochodzenie roszczeń.
Jeżeli przed dniem wejścia w życie nowelizacji nie podniesiono zarzutu przedawnienia roszczeń przysługujących przeciwko konsumentowi, przyjmuje się skutki przewidziane w znowelizowanych przepisach; sąd w każdej takiej sprawie zbada przedawnienie z urzędu.
Wpływ na sprawy kredytowe i tzw. kredyty walutowe
W kontekście sporów dotyczących umów kredytowych istotna jest uchwała Sądu Najwyższego z 13 października 2023 r., III CZP 25/22; przyjęto, że dla konsumenta termin przedawnienia roszczeń wobec banku biegnie od chwili, gdy dowiedział się lub przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o abuzywności postanowień umownych, przy czym sąd bada tę okoliczność z urzędu.
Znaczenie praktyczne jest doniosłe dla osób kwestionujących ważność umów kredytowych, w tym kredytów powiązanych z walutami obcymi; rozwiązanie to koresponduje z mechanizmem badania przedawnienia wobec konsumentów.
Materiały i akty prawne
ISAP – Internetowy System Aktów Prawnych (Kodeks cywilny i nowelizacje) • Sąd Najwyższy – informacje o uchwałach (m.in. III CZP 25/22) • Spory finansowe i fintech • Kredyty frankowe
Najczęściej zadawane pytania (FAQ)
Kiedy przedawnia się roszczenie z faktury?
Co do zasady po 3 latach, a koniec terminu przypada na ostatni dzień roku, jeżeli bieg rozpoczął się po nowelizacji.
Czy roszczenie stwierdzone wyrokiem ma krótszy termin?
Tak, 6 lat zamiast 10, z uwzględnieniem reguły końca roku.
Co w sprawach przeciwko konsumentowi, gdy roszczenie jest przedawnione?
Sąd bada przedawnienie z urzędu i może ocenić zastosowanie wyjątków słusznościowych z art. 1171 k.c.
Czy roszczenia kredytobiorców mogą przedawnić się później?
W świetle uchwały SN III CZP 25/22 bieg biegnie od chwili wiedzy o abuzywności, co wpływa na ocenę terminu.
Proszę o doprecyzowanie:
Czy to, że „krótszy termin przedawnienia roszczenia ma zawsze pierwszeństwo” oznacza, iż jeśli przedawnienie rozpoczęło bieg w sierpniu 2015 roku i wedle ustawy wynosi 3 lata – to przedawni się w sierpniu/wrześniu 2018 roku, czy jednak dopiero na z końcem 2018 roku?
Pani Sabino, jeśli bieg przedawnienia roszczenia rozpoczął się w sierpniu 2015r., to zgodnie z przepisami przejściowymi zawartymi w ustawie nowelizującej kodeks cywilny, roszczenie przedawni się w sierpniu 2018r.
dzień dobry, a czy Państwa zdaniem brzmienie art. 5 ust. 4 (przepisy przejściowe) nie oznacza przypadkiem wydłużenia terminu przedawnienia w przypadku gdy: w mojej ocenie nastąpiło już przedawnienie roszczenia objętego i dochodzonego na podstawie bte (3 letni okres przedawnienia upłynął w maju 2016r.) jednak do dnia dzisiejszego nie wytoczyłem powództwa przeciwegzekucyjnego. Roszczenie jest zatem: przeciwko konsumentowi, jest przedawnione ale jednocześnie zarzut z mojej strony nie został dotąd podniesiony. Czy przeciwnik może się bronić nowelą stwierdzając, że skoro obecnie termin przedawnienia upływa z końcem roku kalendarzowego (tutaj byłoby to 31.12.2016r.) to nie doszło zatem do przedawnienia bo podjął on czynności skutkujące przerwaniem biegu przedawnienia w sierpniu 2016r. Zastanawiam się czy nie zostało wylane dziecko z kąpielą…??? :/
Dzień dobry
Panie Zainteresowany, jeśli uważa Pan, że Pana roszczenie przedawniło się w maju 2016r., to jest przedawnione i nowelizacja kodeksu cywilnego tego nie zmieni. Artykuł 5 ust. 1 ustawy nowelizacyjnej stanowi wyraźnie, że przepisy nowe stosuje się do roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie ustawy i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych.
Sz. Pani Mecenas,
przykładowo – zawarłem umowę zlecenia. Roszczenie stało się wymagalne np. w dniu 8 września 2016 r. Termin przedawnienia wynosi dwa lata. Owe dwa lata upłynęły w dniu 8 września 2018 r.,. Zatem czy zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy zmieniającej kodeks cywilny, który stanowi, że „Do roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych stosuje się od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy przepisy ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą” i w związku z art. 118 zd. 2 kodeksu cywilnego, który stanowi, że „Jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata”, moje roszczenie przedawni się w dniu 8 września 2018 r., czy w dniu 31 grudnia 2018?