Renta wyrównawcza – art. 444 § 2 i § 3 k.c.

Art. 444 § 2 k.c. Jeżeli poszkodowany utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość, może on żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody odpowiedniej renty.

Art. 444 § 3 k.c. Jeżeli w chwili wydania wyroku szkody nie da się dokładnie ustalić, poszkodowanemu może być przyznana renta tymczasowa.

1. Wyrok SN, sygn. II UKN 682/98, 10.06.1999 r. Renta dla poszkodowanego, który częściowo jest zdolny do pracy, powinna odpowiadać różnicy między zarobkami, jakie mógłby osiągnąć, gdyby nie uległ wypadkowi, a sumą renty inwalidzkiej (ZUS) i wynagrodzenia możliwego do uzyskania przy wykorzystaniu uszczuplonej zdolności do pracy.
2. Wyrok SN, sygn. V CK 710/04, 08.06.2005 r., niepubl. Renta z art. 444 § 2 k.c. powinna odpowiadać różnicy między zarobkami możliwymi do osiągnięcia bez wypadku a wynagrodzeniem realnie osiągalnym przy zachowanej częściowo zdolności do pracy; poszkodowany nie ma obowiązku podejmowania każdej pracy.
3. Wyrok SN, sygn. IV CR 50/76, 11.03.1976 r. Renta z tytułu zwiększonych potrzeb przysługuje, gdy same potrzeby – jako następstwo czynu niedozwolonego – istnieją; nie jest konieczne wykazanie faktycznego ponoszenia wydatków.
4. Wyrok SN, sygn. I CR 143/77, 26.07.1977 r. Ekwiwalent z tytułu zwiększonych potrzeb (opieka osoby trzeciej) nie zależy od wykazania rzeczywistych wydatków; sprawowanie opieki przez domowników nie pozbawia prawa do renty.
5. Wyrok SN, sygn. IV CR 36/77, 10.10.1977 r. Przy ustalaniu renty należy brać pod uwagę realną możliwość podjęcia pracy w granicach zachowanej zdolności, a nie możliwość teoretyczną (m.in. ograniczona podaż miejsc pracy, przeciwwskazania lekarskie).
6. Wyrok SN, sygn. II PR 374/69, 08.10.1969 r., OSNCP 1970/7-8/132 Do renty uzupełniającej wlicza się stałe dodatkowe składniki wynagrodzenia (np. „trzynastka”, premie, nagrody, świadczenia z funduszu).
7. Wyrok SN, sygn. I PR 85/73, 19.04.1973 r. Ustalając wysokość renty, pomniejsza się ją o wartość podatku, który poszkodowany zapłaciłby od wynagrodzenia, gdyby szkody nie było.
8. Wyrok SA, sygn. III Apr. 7/96, 24.05.1996 r. Stałe leczenie, zabiegi, opieka osób trzecich, specjalne dożywianie itp. stanowią zwiększone potrzeby – szkodę przyszłą o charakterze powtarzalnych wydatków.
9. Wyrok SN, sygn. IV CR 712/90, 28.05.1990 r. Prawo do renty z tytułu utraconych zarobków nie zależy od wykazania, że poszkodowany będzie efektywnie wydatkował odpowiednie sumy.
10. Wyrok SN, sygn. III CK 392/04, 22.06.2005 r., niepubl. Gdy podstawą renty jest zwiększenie potrzeb (opieka, rehabilitacja, pielęgnacja), wystarczy wykazać ich istnienie jako następstwo czynu niedozwolonego, nawet jeśli poszkodowany aktualnie nie dysponuje środkami na te wydatki.
11. Wyrok SN, sygn. II UKN 125/00, 06.12.2000 r., OSNP 2002/15/65 Zmiana/uchylenie renty bezterminowej (także z ugody) jest możliwe tylko przy zmianie stosunków – art. 907 § 2 k.c.
12. Uchwała SN, sygn. III CZP 142/93, 28.10.1993 r., OSNC 1994/4/82 W sprawie o zmianę renty (art. 907 § 2 k.c.) sąd może uwzględnić istotny spadek siły nabywczej pieniądza.
13. Wyrok SN, sygn. I CR 27/82, 02.03.1983 r., OSNC 1982/10/150 Zmiany wysokości renty z tytułu zwiększonych potrzeb można żądać także wtedy, gdy w chwili zasądzenia renty poszkodowany nie pracował (wiek/nauka), a potem okazał się częściowo lub całkowicie niezdolny do pracy wskutek wypadku.
14. Uchwała SN, sygn. III CZP 58/76, 14.01.1977 r., OSNC 1977/9/156 Gdy wskutek zmiany zarobków podstawa renty inwalidzkiej/emerytury byłaby wyższa niż dotychczas, poszkodowany może żądać renty uzupełniającej za okres po 65 r.ż. – art. 907 § 2 k.c.
15. Wyrok SA w Poznaniu, sygn. I ACa 568/03, 31.07.2003 r., OSA 2005/3/11 Art. 447 k.c. (zamiana renty na jednorazowe odszkodowanie) – dopuszczalne przy ważnych powodach, gdy jednorazowe świadczenie lepiej zabezpiecza interes poszkodowanego.
16. Wyrok SA w Katowicach, sygn. I ACa 288/02, 13.09.2002 r., OSA 2003/7/28 Zamiana dotyczy jedynie rent z art. 444 § 2 k.c. lub 446 § 2 k.c. (z czynów niedozwolonych). Nie dotyczy rent z umowy ubezpieczenia (możliwa kapitalizacja umowna).
17. Wyrok SN, sygn. II UKN 175/99, 28.10.1999 r., OSNP 2001/3/79 Ważnym powodem dla kapitalizacji renty (art. 447 k.c.) jest umożliwienie poszkodowanemu – który stał się inwalidą – wykonywania nowego zawodu (np. rozpoczęcie działalności handlowej).
18. Uchwała 7 sędziów SN, sygn. III CZP 68/94, 31.05.1994 r. Zasądzając rentę wyrównawczą, sąd nie odlicza zaliczek na PIT od dochodów; uwzględnia ustawowe zwolnienia podatkowe.
19. Wyrok SN, sygn. II CKN 653/98, 16.12.1999 r. Stopień inwalidztwa sam w sobie nie przesądza prawa do renty wyrównawczej; decyduje faktyczne ograniczenie możliwości pracy zarobkowej.
20. Wyrok SA w Katowicach, sygn. I ACa 1097/04, 16.12.2004 r. U osoby małoletniej (uczącej się, mogącej już pracować) możliwa jest renta z powodu zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość – samodzielna przesłanka, obejmująca m.in. niemożność ukończenia szkoły czy pracy w wybranym zawodzie.

Renta alimentacyjna – art. 446 § 2 k.c.

Art. 446 § 2 k.c. Osoba, względem której ciążył na zmarłym ustawowy obowiązek alimentacyjny, może żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody renty obliczonej stosownie do potrzeb poszkodowanego oraz do możliwości zarobkowych i majątkowych zmarłego przez czas prawdopodobnego trwania obowiązku alimentacyjnego. Takiej samej renty mogą żądać inne osoby bliskie, którym zmarły dobrowolnie i stale dostarczał środków utrzymania, jeżeli wymagają tego zasady współżycia społecznego.

1. Wyrok SN, sygn. I CR 103/75, 02.05.1975 r. Prawo do renty alimentacyjnej jest roszczeniem osobistym każdej uprawnionej osoby i powinno być określane odrębnie.
2. Wyrok SN, sygn. I CR 746/73, 18.01.1974 r. Renta alimentacyjna nie przysługuje żonie mającej pełną zdolność do pracy i nieobciążonej opieką nad małoletnimi dziećmi, choćby pozostawała na utrzymaniu męża.
3. Uchwała SN, sygn. III CZP 50/68, 28.05.1968 r. Ponowne małżeństwo ojca dziecka, na rzecz którego zasądzono rentę z tytułu śmierci matki, nie wpływa na podstawę ani wysokość renty.
4. Wyrok SN, sygn. IV CK 648/04, 13.04.2005 r., OSNC 2006/3/54 Pokrewieństwo nie jest jedynym kryterium „najbliższych członków rodziny” z art. 446 § 3 k.c.; mogą nimi być konkubina i jej dzieci.
5. Wyrok SN, sygn. II UKN 125/00, 06.12.2000 r., OSNP 2002/15/65 Zmiana/uchylenie renty wypłacanej bezterminowo (również na podstawie ugody) jest możliwe wyłącznie przy zmianie stosunków – art. 907 § 2 k.c.
6. Uchwała SN, sygn. III CZP 142/93, 28.10.1993 r., OSNC 1994/4/82 W sprawie o zmianę wysokości renty (art. 907 § 2 k.c.) można uwzględniać istotny spadek siły nabywczej pieniądza.
7. Wyrok SA w Katowicach, sygn. I ACa 288/02, 13.09.2002 r., OSA 2003/7/28 Zamiana renty na jednorazowe odszkodowanie (art. 447 k.c.) dotyczy wyłącznie rent z art. 444 § 2 k.c. lub 446 § 2 k.c. (czyny niedozwolone). Nie ma zastosowania do rent z umowy ubezpieczenia; strony mogą jednak skapitalizować świadczenie w drodze umowy.