Podstawa prawna – przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego

Jak wskazano już w poprzednim wpisie (część I – nierówne udziały w majątku wspólnym), Kodeks rodzinny i opiekuńczy nie definiuje pojęcia „ważnych powodów”. Art. 43 § 2 k.r.o. stanowi jedynie, że z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, aby ustalenie udziałów nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w jakim przyczynił się on do powstania majątku wspólnego.

Jak sądy rozumieją „ważne powody”?

Za „ważne powody” uznaje się okoliczności, które z punktu widzenia zasad współżycia społecznego przemawiają za odejściem od równości udziałów. Chodzi o takie zachowania małżonka, które spowodowały, że majątek wspólny ma mniejszą wartość, niż miałby, gdyby postępował on właściwie. Muszą to być jednak zachowania rażące lub uporczywe.

Ocena, czy występują ważne powody, wymaga analizy całości postępowania małżonków w zakresie wykonywania obowiązków wobec małżeństwa i rodziny. Nie będzie możliwe ustalenie nierównych udziałów, jeśli oboje małżonkowie przez cały okres trwania małżeństwa przyczyniali się do utrzymania rodziny, nawet jeśli jedno z nich popełniało drobne uchybienia.

Nie można również żądać ustalenia nierównych udziałów jedynie w odniesieniu do wybranych składników majątku wspólnego. W postanowieniu Sąd Najwyższy podkreślił, że obie przesłanki muszą wystąpić łącznie, wskazując:
„Żadne ważne powody nie stanowią podstawy takiego orzeczenia, jeżeli stopień przyczynienia się małżonków do powstania majątku wspólnego jest równy. Nawet różny stopień przyczynienia się małżonków nie uzasadnia ustalenia nierównych udziałów, jeśli nie przemawiają za tym ważne powody.”

Przykłady sytuacji uzasadniających nierówny podział majątku

Najczęstszym powodem ustalenia nierównych udziałów jest bierność zawodowa jednego z małżonków, przejawiająca się w niepodejmowaniu pracy, unikaniu zatrudnienia, częstych zwolnieniach z pracy czy braku troski o gospodarstwo domowe.

Inne przykłady rażących lub uporczywych zachowań to:

• trwonienie majątku wspólnego – np. hazard, alkoholizm, nieodpowiedzialne inwestycje finansowe,
• znęcanie się psychiczne lub fizyczne połączone z biernością zawodową,
• długotrwała separacja faktyczna, gdy małżonkowie gospodarują całkowicie oddzielnie,
• brak troski o rodzinę, zaciąganie długów, ukrywanie dochodów.

Natomiast sama choroba, np. alkoholowa, nie stanowi automatycznie podstawy do ustalenia nierównych udziałów. Dopiero wykazanie, że małżonek wskutek tej choroby trwonił majątek lub nie przyczyniał się do jego tworzenia, może uzasadniać takie żądanie.

Sąd przy ocenie każdej sprawy bierze również pod uwagę czynnik etyczny – czyli to, czy zachowanie małżonka pozostaje w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego i poczuciem sprawiedliwości.

Darowizny a nierówny podział majątku

Darowizny dokonane przez rodzinę jednego z małżonków na rzecz majątku wspólnego to kwestia często sporna. W niektórych przypadkach sądy przyjmowały, że jeśli jedynym składnikiem majątku była darowana nieruchomość, a drugi małżonek nie przyczyniał się do utrzymania rodziny i trwonił zarobki, można ustalić nierówne udziały.

Trzeba jednak pamiętać, że dla ustalenia nierównych udziałów istotny jest wkład małżonków, a nie osób trzecich. Wkład rodziców lub dziadków nie wpływa bezpośrednio na ustalenie proporcji udziałów między małżonkami.

Ciężar dowodu w sprawach o nierówny podział majątku

Art. 43 § 1 k.r.o. wprowadza domniemanie równego przyczyniania się małżonków do powstania majątku wspólnego. Oznacza to, że to na małżonku żądającym ustalenia nierównych udziałów spoczywa ciężar dowodu, iż stopień przyczynienia się do powstania majątku był różny.

Pomoc prawna przy podziale majątku

Kancelaria Brodniccy reprezentuje klientów w sprawach o podział majątku wspólnego po rozwodzie, w tym o ustalenie nierównych udziałów. Każda sprawa wymaga indywidualnej analizy sytuacji małżonków oraz oceny zgromadzonych dowodów. Zachęcamy do kontaktu, jeśli potrzebują Państwo pomocy w przygotowaniu wniosku lub reprezentacji przed sądem.