Nieważna umowa EFG Eurobank Ergasias – wyrok przeciwko Raiffeisen Bank
Nieważna umowa EFG Eurobank Ergasias była przedmiotem postępowania przed Sądem Okręgowym w Toruniu. Wyrokiem z 27 lipca 2022 r. (I C 2670/21) sąd ustalił nieważność kredytu hipotecznego indeksowanego do CHF i zasądził na rzecz kredytobiorców wszystkie dochodzone kwoty przeciwko następcy prawnemu, Raiffeisen Bank.
Stan faktyczny – nieważna umowa EFG Eurobank Ergasias z 2008 roku
Sporna umowa kredytu hipotecznego została zawarta w 2008 r. z EFG Eurobank Ergasias S.A. Oddział w Polsce. Konstrukcja kredytu opierała się na mechanizmie indeksacji do franka szwajcarskiego, przy czym przeliczenia miały następować według kursów ustalanych jednostronnie w tabelach banku.
W toku postępowania sąd ustalił, że umowa nie zawierała przejrzystego i zrozumiałego dla konsumentów opisu zasad działania mechanizmu indeksacyjnego oraz ryzyka kursowego. Kredytobiorcy nie otrzymali pełnej informacji o możliwych skutkach ekonomicznych zmiany kursu waluty, ani o tym, w jaki sposób bank wyznacza stosowane kursy kupna i sprzedaży.
Najważniejsze ustalenia dotyczące spornej umowy:
- kredyt hipoteczny indeksowany do CHF, zawarty w 2008 r.,
- mechanizm indeksacji oparty na tabelach kursowych banku,
- brak jednolitych i obiektywnych zasad ustalania kursu,
- nieprzejrzysta prezentacja ryzyka kursowego dla konsumentów.
Wyrok Sądu Okręgowego w Toruniu – I C 2670/21
Wyrokiem z dnia 27 lipca 2022 r. w sprawie o sygn. I C 2670/21 Sąd Okręgowy w Toruniu uznał, że postanowienia dotyczące mechanizmu indeksacji mają charakter abuzywny, a po ich eliminacji umowa kredytu nie może być dalej wykonywana. Skutkiem było stwierdzenie nieważności całej umowy.
- Sąd: Sąd Okręgowy w Toruniu
- Data wyroku: 27 lipca 2022 r.
- Sygnatura: I C 2670/21
- Przedmiot: nieważna umowa EFG Eurobank Ergasias – kredyt hipoteczny indeksowany do CHF
- Strona pozwana: Raiffeisen Bank (następca prawny EFG Eurobank Ergasias S.A. Oddział w Polsce)
- Rozstrzygnięcie: ustalenie nieważności umowy kredytu hipotecznego z 2008 r.
- Świadczenia zasądzone na rzecz powodów: 14 331,44 CHF oraz 50 117,43 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie
- Koszty procesu: zasądzone na rzecz powodów
- Status orzeczenia: wyrok nieprawomocny, spodziewana apelacja pozwanego banku
Orzeczenie zapadło przeciwko Raiffeisen Bank, który wstąpił w prawa i obowiązki pierwotnego kredytodawcy. Sąd przyjął, że eliminacja klauzul indeksacyjnych oznacza brak możliwości utrzymania umowy w mocy, co skutkuje jej nieważnością od chwili zawarcia.
Podstawa nieważności umowy – abuzywne klauzule i brak przejrzystości
Analizując nieważną umowę EFG Eurobank Ergasias, sąd zwrócił uwagę na sposób ukształtowania klauzul indeksacyjnych. Uprawnienie banku do jednostronnego określania kursu waluty, bez powiązania z obiektywnymi kryteriami, prowadziło do rażącego naruszenia interesów konsumenta i zachwiania równowagi kontraktowej.
Zgodnie z linią orzeczniczą Trybunału Sprawiedliwości UE, m.in. w sprawie C-260/18 (Dziubak), postanowienia określające główne świadczenia stron muszą być sformułowane w sposób prosty, przejrzysty i zrozumiały dla przeciętnego konsumenta. W przeciwnym razie mogą zostać uznane za niedozwolone i wyeliminowane z umowy bez możliwości ich zastąpienia przepisami o charakterze ogólnym.
Elementy, które doprowadziły do stwierdzenia nieważności:
- dowolność banku w ustalaniu kursów kupna i sprzedaży waluty,
- brak przejrzystego mechanizmu przeliczeniowego w umowie,
- niewystarczające poinformowanie kredytobiorców o skutkach ryzyka kursowego,
- niemożność utrzymania umowy po eliminacji klauzul indeksacyjnych.
Skutki stwierdzenia nieważności dla kredytobiorców
Stwierdzenie, że umowa EFG Eurobank Ergasias jest nieważna, oznacza konieczność rozliczenia stron z tytułu nienależnych świadczeń. Sąd zasądził na rzecz powodów wszystkie dochodzone kwoty w CHF i PLN wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie oraz kosztami procesu.
W praktyce przyjmuje się konstrukcję dwóch niezależnych roszczeń – każda ze stron może domagać się zwrotu świadczeń spełnionych na podstawie umowy uznanej za nieważną. Kredytobiorcy odzyskują całość świadczeń, jakie przekazali bankowi, natomiast bank może dochodzić zwrotu wypłaconego kapitału.
Najważniejsze konsekwencje praktyczne:
- umowa kredytu traktowana jest jako nieważna od chwili zawarcia,
- kredytobiorcy odzyskują wszystkie świadczenia spełnione na rzecz banku,
- roszczenia obu stron rozliczane są niezależnie (teoria dwóch kondykcji),
- wyrok nieprawomocny stanowi podstawę do dalszej obrony roszczeń w postępowaniu apelacyjnym.
